ដូណាល់ ត្រាំ យកពន្ធទំនិញកម្ពុជា ៤៩% អ្នកវិភាគ-អ្នកនយោបាយ បារម្ភពីកម្មករកម្ពុជា បាត់បង់ការងារ 

ភ្នំពេញៈ បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំ បានប្រកាសយកពន្ធទំនិញនាំចេញពីកម្ពុជា ទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ៤៩% ដែលជាកម្រិតច្រើនជាងបណ្ដាប្រទេសនានា នៅលើពិភពលោកនោះមក ទាំងអ្នកវិភាគ អ្នកឃ្លាំមើល និងអ្នកនយោបាយ បានបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភពីកម្មករនៅកម្ពុជា ប្រឈមនឹងការបាត់បង់ការងារ ករណីរោងចក្រកាត់ដេរ និងផលិតស្បែកជើងនៅកម្ពុជា បិទទ្វារ ។

សូមបញ្ជាក់ថា ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគ អ្នកឃ្លាំមើល និងអ្នកនយោបាយ បានធ្វើឡើងក្រោយប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំ នៅថ្ងៃទី០២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ បានប្រកាសដាក់ពន្ធលើទំនិញនាំចូលពីកម្ពុជារហូតដល់ ៤៩ភាគរយ ឆ្លើយតបនឹងពន្ធរបស់កម្ពុជា លើទំនិញនាំចូលពីសហរដ្ឋអាមេរិក ចំនួន ៩៧ភាគរយ។

ទាក់ទងនឹងយកពន្ធទៅមក (Reciprocal Tariff) នេះ លោកត្រាំ និយាយថា “ គេធ្វើយ៉ាងម៉េចមក​លើយើង យើងធ្វើបែបនោះទៅគេវិញ។ វាជារឿងធម្មតាបំផុត»។

ទន្ទឹមនឹងនេះ លោក ត្រាំ បានប្រកាសដាក់ពន្ធបន្ថែមលើបណ្តាប្រទេសផ្សេងទៀត ដូចជាចិន ជប៉ុន សហភាពអឺរ៉ុប ឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និងថៃ ផងដែរ។

ជុំវិញការកំណត់ពន្ធនាំចូលទំនិញពីកម្ពុជា ៤៩% នេះ លោកសាន ប៊ុនឆាយ អ្នកវិភាគនិងតាមដានសង្គម ដែលសព្វថ្ងៃរស់នៅប្រទេសអូស្រ្តាលី បានលើកឡើងថា សេដ្ឋកិច្ចកំពុងតែយ៉ាប់ ទាំងកម្មករ ទាំងកសិករបំណុលវ័ណ្ឌក ឥឡូវមកជួបរឿងបែបនេះទៀត ពិតជាគួរឲ្យអាណិតពលរដ្ឋខ្មែរណាស់ ដែលបញ្ហានេះ អ្នកនយោបាយកាន់អំណាច និងអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ល្មមឈប់ឈ្លោះគ្នា ងាកមករួមគ្នាដោះស្រាយសេដ្ឋកិច្ចជាតិយើង ដើម្បីពលរដ្ឋយើងទាំងអស់គ្នា ។

លោកសាន ប៊ុនឆាយ បានសរសេរនៅក្នុងគណនីបណ្ដាញសង្គម ហ្វេសប៊ុក របស់លោក នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា “ នេះជាសញ្ញាអាក្រក់សម្រាប់កម្ពុជា..! ងាប់កម្មកររោងចក្រអស់ហើយ សេដ្ឋកិច្ចកំពុងតែយ៉ាប់ ទាំងកម្មករទាំងកសិករបំណុលវ័ណ្ឌក ឥឡូវមកជួបរឿងបែបនេះទៀត ។ អាណិតពលរដ្ឋខ្ញុំណាស់ ការរកស៊ីធ្លាក់ចុះ បំណុលក៏ច្រើន សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិក៏ចង្អៀត កសិផលក៏ថោក ឥឡូវប្រឈមនឹងបិទរោងចក្រទៀត..ហ៊ឺ…មេៗល្មមឈប់ឈ្លោះគ្នាហើយ រួមគ្នាដោះស្រាយសេដ្ឋកិច្ចជាតិយើង ដើម្បីពលរដ្ឋយើងទាំងអស់គ្នា… “ ។

ចំណែកលោកម៉ែន ណាត ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ “នគរធំ” នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា រឿងនេះ យើងប្រាកដជាមានសេចក្ដីបារម្ភពន់ពេកហើយ ដូច្នេះរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវប្រញាប់ប្រញាល់សម្រួលស្ថានការណ៍ កុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ និងពលករ កម្មករខ្មែរ គ្នាបាត់បង់ការងារធ្វើតទៅទៀត ឬក៏ពិបាកប្រឈមនឹងហានិភ័យនេះ ។

លោកម៉ែន ណាត បានមានប្រសាសន៍ថា “ រឿងនេះ យើងប្រាកដជាមានសេចក្ដីបារម្ភពន់ពេកហើយ ដោយហេតុថា ពីមុន គេអនុគ្រោះពន្ធផង យើងពិបាក ហើយបន្ទាប់មកទៀត យើងផុត GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិក យើងនាំទំនិញចូលអាមេរិកហ្នឹង យើងបង់ពន្ធ ក៏នៅតែយើងប្រឈម វាមានរោងចក្រមួយចំនួន រោងចក្រខោអាវ រោងចក្រស្បែកជើងមួយចំនួន គេរើចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ធ្វើឲ្យកម្មករខ្មែរហ្នឹងបាតបង់ការងារសន្ធឹកសន្ធាប់ណាស់ តាំងពីគេរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ឆ្នាំ២០១៧មក ហើយទម្រាំដល់ថ្ងៃនេះ អាមេរិកដំឡើងទៅដល់៤៩% សល់តែ១%ទៀត ៥០% ។ ដូច្នេះប្រឈមខ្លាំងណាស់ ពលករខ្មែរ កម្មករខ្មែរ គាត់នឹងប្រឈម នឹងបាត់បង់ការងារបន្ថែមទៀត ពីព្រោះអ្នកទិញផលិតផលពីកម្ពុជាទៅ ពិបាកទិញហើយ ព្រោះការនាំពន្ធចូលហ្នឹងវាច្រើនពេក ហើយរោងចក្រផលិតហ្នឹងប្រហែលជាអាចបិទបន្ថែមទៀតក៏ថាបានដែរ ពីព្រោះពិបាកនាំចូលអាមេរិក ។ អាហ្នឹងជាក្ដីបារម្ភ ដែលធ្វើឲ្យកម្មករយើងអាត់បាត់ការងារបន្ថែមទៀតនៅប្រទេសកម្ពុជា តែដំណោះស្រាយនៅតែមានទេ ដូចខ្ញុំជូនអ៊ីចឹង ។ សហភាពអឺរ៉ុប គេទើបតែដកយើង២០% ហើយគេថាព្រមានដកបន្ថែមទៀតហ្នឹង មកដល់សព្វថ្ងៃហ្នឹង គេមិនទាន់ដកទាំងស្រុងទេ ។ ម៉្លោះហើយអាប្រព័ន្ធអនុពន្ធសម្រាប់អឺរ៉ុបហ្នឹង យើងអាចនិយាយជាមួយគេបានដែរ ហើយគោរពលក្ខខណ្ឌគេទៅ គ្រាន់តែស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឲ្យប្រក្រតីឡើងវិញទៅ ហើយសម្រួលលក្ខខណ្ឌទៅដល់អ្នកនយោបាយ អ្នកទោសមនសិការហ្នឹង ឲ្យគាត់មានសិទ្ធិសេរីភាពឡើងវិញជាធម្មតាទៅ “ ។

លោកម៉ែន ណាត បានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ រឿងនេះខ្ញុំដូចជាមិនយោបល់អីច្រើនទៀតទេ យើងចាំមើលទៀតទៅ តើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាយើង គេមានវិធានការយ៉ាងម៉េច? ខ្ញុំមើលទៅពិបាកមានវិធានការណាស់ សហរដ្ឋអាមេរិករឹតបន្តឹងមែនទែនហើយ ការនាំអីវ៉ាន់ពីប្រទេសផ្សេងៗចូលទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយនៅក្នុងតារាងពន្ធគយហ្នឹង ឃើញកម្ពុជាខ្ពស់ជាងគេ ជាងឯង វាជារឿងមួយហួសហេតុណាស់ ប៉ុន្តែធ្វើម៉េចឥឡូវ? គេត្រូវពង្រឹងគុណភាពផលិតកម្មរបស់គេ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកហ្នឹង ។ អ៊ីចឹងបានថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវប្រញាប់ប្រញាល់សម្រួលស្ថានការណ៍ កុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ និងពលករ កម្មករខ្មែរហ្នឹង គ្នាបាត់បង់លង់ អត់ការងារធ្វើតទៅទៀតហ្នឹង ឬក៏ពិបាកប្រឈមនឹងហានិភ័យហ្នឹង មានតែព្យាយាមសម្រួលជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប តាមដែលលក្ខខណ្ឌគេចង់បានហ្នឹងទៅ ហើយធានាឲ្យបាននូវនិរន្តរភាពការងាររបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ឬរោងចក្រ សហគា្រសនៅប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹង អាហ្នឹងបានអាចធ្វើបាន ។ បើថាយើងរំពឹងតែជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក មើលទៅលំបាកហើយ យើងប្រឈមខ្លាំងណាស់ ហានិភ័យខ្លាំងណាស់ ជាមួយអាមេរិក “ ។

រីឯលោកគឹម សុខ អ្នកវិភាគនយោបាយ-សង្គម និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ របស់លោកសម រង្ស៊ី អតីតមេបក្សប្រឆាំង (អតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ) ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មិនត្រូវខឹងនឹងលោកដូណាល់ ត្រាំ ដែលយកពន្ធសម្រាប់ទំនិញកម្ពុជា នាំចូលទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដល់ ៤៩% នោះទេ គឺត្រូវខឹងនឹងខ្លួនឯង ដែលដូរពួកផ្ដាច់ការចេញពីអំណាចមិនទាន់បាន ។

លោកគីម សុខ បានសរសេរនៅក្នុងគណនីបណ្ដាញសង្គម ហ្វេសប៊ុក របស់លោក នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា “ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មិនត្រូវខឹងនឹងលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (President Donald J. Trump) ដែលយកពន្ធសម្រាប់ទំនិញកម្ពុជា នាំចូលទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដល់ ៤៩% នោះទេ ។ យើងត្រូវខឹងនឹងខ្លួនឯង ដែលដូរពួកផ្ដាច់ការចេញពីអំណាចមិនទាន់បាន ។ តាមពិត សហរដ្ឋអាមេរិក បានជួយច្រើនពេកទៅហើយ លើការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលជាង ៣០ឆ្នាំមកនេះ ។ ប៉ុន្តែវិបត្តិដែលធ្វើឲ្យយើងងើបមិនរួច មិនមែនព្រោះតែឥទ្ធិពលពន្ធអាមេរិកពេលនេះឡើយ គឺដោយសារកម្ពុជា ដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន តែមួយ ដែលពុកលួយ បក្ខពួក ផ្ដាច់ការ បំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងម៉ាហ្វីយ៉ានិយម ច្រើនទសវត្សពេក ។ ធាតុទាំងនេះ សុទ្ធតែជាជំងឺបំផ្លាញផ្លូវរីកចម្រើនរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងប្រទេសជាតិ ហើយកុំថាឡើយសហរដ្ឋអាមេរិក ដាក់ពន្ធ ៤៩% គឺទោះបីជាលោក ត្រាំ ឲ្យ GSP ១០០% មកវិញ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នៅតែក្រ វ័ណ្ឌកដោយបំណុល រស់ត្រឹមកំដរអំណាចគ្រួសារហ៊ុន ដដែល បើពួកអ្នកដឹកនាំនៅតែមុខដដែល ។ រង់ចាំថ្ងៃប្ដូរ…” ។

ដោយឡែក លោករស់ សារ៉ុម ប្រធានគណបក្សសន្តិភាពជាតិ បានបញ្ជាក់ប្រាប់ “នគរធំ” នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា បញ្ហាកម្ពុជានាំចូលអាមេរិកច្រើន ប៉ុន្តែអាមេរិកនាំចូលកម្ពុជាតិច តុល្យភាពជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្ម ។ យ៉ាងណា លោកមានការព្រួយបារម្ភពីវិស័យវាយនភណ្ឌ ជាពិសេសបងប្អូនកម្មករ ដែលបម្រើការងារក្នុងរោងចក្រកាត់ដេរ ព្រោះទំនិញភាគច្រើននាំទៅទីផ្សារអាមេរិក វាមានចំនួនមួយច្រើនគួរសមដែរ ។

លោករស់ សារ៉ុម បានសរសេរនៅក្នុងគណនីបណ្ដាញសង្គម ហ្វេសប៊ុក របស់លោក នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា “ គ្រោះថ្នាក់ពិភពលោកឯកប៉ូលដឹកនាំដោយអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន ដូច្នេះវិធានការត្រាំ បង្កើតឱ្យមានពិភពលោកពហុប៉ូល។ ចំណាត់ការត្រាំ មិនជោគជ័យ ប្រទេសរងគ្រោះនឹងចងសម្ព័ន្ធ ហើយវាយបកអាមេរិកវិញ។ បច្ចុប្បន្នពងមាន់ ១គ្រាប់ តម្លៃជាង ១$ ហើយនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ខណៈខ្មែរ ១០ គ្រប់ 1$។ នរណារងគ្រោះមុនគេ? ខ្ញុំសូមបកស្រាយបន្តិច ទំនិញអាមេរិកនាំចូលកម្ពុជា កម្ពុជាយកពន្ធ ៩៧% ចំណែកម្ពុជា នាំទំនិញចូលអាមេរិកវិញអាមេរិកយកពន្ធ ៤៩% ។ បញ្ហាកម្ពុជានាំចូលអាមេរិកច្រើន ប៉ុន្តែអាមេរិកនាំចូលកម្ពុជាតិច តុល្យភាពជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្ម “ ។

បន្ថែមលើសំណេរតាមបណ្ដាញសង្គម ខាងលើនេះ លោករស់​ សារ៉ុម បានបញ្ជាក់ប្រាប់ “នគរធំ” នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរមានវិធានការ ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិកនេះ ឲ្យវាមានលក្ខណៈល្អប្រសើរ ហើយសម្រាលទុក្ខលំបាកដល់បងប្អូនកម្មករ កម្មការិនីទាំងអស់គ្នានោះផងដែរ ។

លោករស់ សារ៉ុម បានមានប្រសាសន៍ថា “ សម្រាប់ខ្ញុំ ចំពោះការដំឡើងពន្ធរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ នេះ គឺខ្ញុំក៏មានការព្រួយបារម្ភពីវិស័យវាយនភណ្ឌ ជាពិសេសបងប្អូនកម្មករ ដែលបម្រើការងារជាកម្មករ កម្មការិនីរោងចក្រកាត់ដេរហ្នឹង ព្រោះទំនិញយើងភាគច្រើន យើងនាំទៅទីផ្សារអាមេរិក វាមានចំនួនមួយច្រើនគួរសមដែរ ។ អ៊ីចឹងការដំឡើងពន្ធគយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងរដ្ឋបាលលោកដូណាល់ ត្រាំ នេះ គឺពិតជាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់បងប្អូនកម្មករ ហើយឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំក៏សំណូមពរទៅដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរមានវិធានការបែបណា? ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិកនេះ ឲ្យវាមានលក្ខណៈល្អប្រសើរ ហើយសម្រាលទុក្ខលំបាកដល់បងប្អូនកម្មករ កម្មការិនីទាំងអស់គ្នានោះផងដែរ ។

សម្រាប់លោករ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ និងជាអតីតប្រធានសហភាពកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ “នគរធំ” នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា កម្ពុជាត្រូវតែគិតគូរ និងសម្របសម្រួលបែបម៉េច និងស្វែងរកមូលហេតុអ្វីបានជាសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវដំឡើងពន្ធខ្ពស់ដូច្នេះ? ពោលគឺត្រូវធ្វើការជជែកជាមួយប្រទេសដែលជាអ្នកទទួលការនាំពិកម្ពុជា ។ បើសិនជាអត់មានការសម្របសម្រួល អត់មានរកវិធីដោះស្រាយនោះទេ វានឹងជួបបញ្ហា ។

លោករ៉ុង ឈុន បានមានប្រសាសន៍ថា “ បើព័ត៌មានហ្នឹងជាព័ត៌មានពិត គណបក្សកម្លាំងជាតិ ក៏ដូចជារូបខ្ញុំដាក់ការព្រួយបារម្ភខ្លាំង ទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហាការនាំចេញរបស់កម្ពុជាចូលសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយយើងដឹងហើយថា សហរដ្ឋអាមេរិកជាទីផ្សាររបស់កម្ពុជាមួយ បន្ទាប់ពីសហគមន៍អឺរ៉ុប ហើយបើសិនជាការដំឡើងពន្ធរហូតទៅដល់៤៩% យើងឃើញថា វាជាពន្ធខ្ពស់ហួសប្រមាណ ហើយបើត្រូវបានអនុវត្ត អ្នកដែលទទួលផលប៉ះពាល់ គឺកម្មករ កម្មការិនីខ្មែរ ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅទាំងអស់ ហើយរឿងនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ត្រូវរកវិធីសម្របសម្រួលបែបម៉េច? បើមិនដូច្នោះទេ កម្ពុជាយើងអនាគតទៅមុខ មានតែការជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹង គឺនៅពេលការនាំចេញខ្ពស់ អ្នកវិនិយោគទុន គេនឹងពិបាកមកវិនិយោគនៅកម្ពុជាយើង ពីព្រោះការវិនិយោគទៅ វាប៉ះពាល់ទៅនឹងផលចំណេញ ពិបាកចំណេញ ។ អ៊ីចឹងហើយ នៅពេលហ្នឹងហើយ ដែលកម្ពុជាយើងជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច នៅពេលដែលអត់មានក្រុមហ៊ុន អត់មានអីមកវិនិយោគទុន ពេលហ្នឹងវាត្រូវតែកម្មករ ប្រជាពលរដ្ឋអត់មានការងារធ្វើ កំណើនអត់មានការងារធ្វើហ្នឹងខ្ពស់ហើយ ពេលហ្នឹងហើយវានឹងជួបបញ្ហាសន្តិសុខសង្គម ក៏ដូចជាបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច ពីព្រោះបើយើងអត់មានអ្នកវិនិយោគមកចូលរួមវិនិយោគច្រើន នឹងប៉ះពាល់ដោយស្វាយប្រវត្តិហើយ ។ ក្នុងន័យនេះ បើយើងនិយាយអំពីសេដ្ឋកិច្ច ប្រទេសមួយវាតែងតែមានទំនាក់ទំនង តែងតែប្រកបរបរទទួលទានទាក់ទងការនាំចេញ នាំចូលពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយ ហើយបើសិនជាសហរដ្ឋអាមេរិកមានការដំឡើងពន្ធខ្ពស់ ពេលហ្នឹង ដូចខ្ញុំបានជម្រាបខាងដើមអ៊ីចឹង វាប៉ះពាល់ទៅដល់អ្នកវិយោគទុន ដែលគេមិនអាចមកវិនិយោគទុនដល់កម្ពុជាយើង ហើយអ្នកដែលទទួលរងផ្ទាល់ គឺកម្មករ និងប្រជាពលរដ្ឋ អាហ្នឹងហើយដែលជាវិបត្តិ ។ ដូច្នេះកម្ពុជាយើងត្រូវតែគិតគូរ ហើយនិងសម្របសម្រួលបែបម៉េច? មូលហេតុអីបានជាសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវដំឡើងពន្ធខ្ពស់ដូច្នេះ? អាហ្នឹងគឺត្រូវទាក់ទង ត្រូវធ្វើការជជែកជាមួយប្រទេសដែលជាអ្នកទទួលការនាំពិកម្ពុជាហ្នឹង ហើយបើសិនជាអត់មានការសម្របសម្រួល អត់មានរកវិធីដោះស្រាយ ដូចខ្ញុំបានជម្រាបខាងដើមអ៊ីចឹង គឺវានឹងជួបបញ្ហា “ ។

ចំពោះលោកមាជ សុវណ្ណារ៉ា ប្រធានគណបក្សជំនាន់ថ្មី បានបញ្ជាក់ថា ជុំវិញបញ្ហាដំឡើងពន្ធគយពីរដ្ឋបាលប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំ នេះ កម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ នៅមានអត្ថិភាពជជែកជាមួយក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយបង្កើតជាគណៈកម្មការអន្តរក្រសួងស្ថាប័ន ធ្វើការជជែកគ្នាឡើងវិញ នូវកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគី ទាក់ទងទៅនឹងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP រវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក ។ ជាពិសេសត្រូវដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ មុននឹងឈានទៅដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ព្រោះថា អ្វីដែលវាជាការធ្វើឲ្យយើងជួបនូវវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច គឺចេញពីវិបត្តិនយោបាយ ។

លោកមាជ សុវណ្ណារ៉ា បានមានប្រសាសន៍ថា “ អ្វីដែលប្រតិកម្មពីរដ្ឋបាលត្រាំ គឺថា កម្ពុជាបានយកពន្ធពីសហរដ្ឋអាមេរិកចូលមកកម្ពុជាហ្នឹងដល់ទៅ៩៧% ខណៈដែលកម្ពុជាបាននាំទំនិញសព្វសារពើដែលអនុគ្រោះពន្ធ GSP ទៅទៀតហ្នឹង យើងអាចមាត្រាណា ចំណុចណា ជំពូកណា នៃការឯកភាពគ្នា បង្ហាញថា អនុគ្រោះពន្ធក្នុងការដែលត្រូវយក ៤៩% ឬក៏ទំនិញបែបណា? ជាផ្នែកសំណង់ ឬក៏ខាងកសិឧស្សាហកម្ម ឬក៏ជាផ្នែកវាយនភណ្ឌ សម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង ឬក៏អ្វីផ្សេងៗទៀត ដែលត្រូវនាំចេញពីកម្ពុជាទៅ សហរដ្ឋអាមេរិកហ្នឹង គឺថា យើងនៅមានអាហ្នឹងនៅឡើយទេ នៅមានការអនុគ្រោះពន្ធ ហើយនិងការចាត់វិធានការថ្មីរបស់រដ្ឋបាលត្រាំ តើត្រូវធ្វើបែបណា? អាហ្នឹងយើងត្រូវមានអន្តរក្រសួង តែអ្វីដែលក្រសួងត្រូវនាំមុខ គឺថា យើងដោះស្រាយបញ្ហារវាងក្រសួងការបរទេស នៃប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជាក្រសួងការបរទេស នៃសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ដែលជាសេនាធិការ សម្រាប់ធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ ជំនួសឲ្យរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរហ្នឹង ទ្វេភាគីហ្នឹង ថាត្រូវជជែកគ្នាលម្អិតយ៉ាងម៉េច ដើម្បីយើងឡបប៊ីការអនុគ្រោះគ្នាបែបណា? ព្រោះថា អ្វីដែលវាជាការធ្វើឲ្យយើងជួបនូវវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច គឺចេញពីវិបត្តិនយោបាយ ។ បើវិបត្តិនយោបាយ យើងត្រូវដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយហើយ បានយើងចេញនូវការដោះស្រាយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ចំណូលថវិកាជាតិ ការយកពន្ធដាក្នុងស្រុក ការយកពន្ធគយចូល បង់ពន្ធទំនិញចេញពីក្រៅប្រទេសមក អាហរណ នីហរណហ្នឹង គឺយើងបង្កើតនូវចំណូលថវិកាជាតិបែបណា? ហើយកង្វះថវិកាជាតិបែបណា ក្នុងកម្ចីថវិកាយកមកបំពេញនូវការបម្រើជាតិ បម្រើប្រជារាស្រ្ត តាមបែបប្រទេសមួយ ដែលកម្ពុជា ជាព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២ ដោយពីការបោះឆ្នោត រៀបចំឡើងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺអ៊ុនតាក់ហ្នឹង គឺថា យើងជារបបសេរី ពហុបក្ស ។ អ៊ីចឹងការអនុវត្តនីតិរដ្ឋ ទៅនឹងអ្វីដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀង ឬក៏លក្ខន្តិកៈជាមួយគ្នាបែបណា ដើម្បីយើងសម្អាត ឲ្យមានការយល់គ្នា ការអនុគ្រោះគ្នា ហើយយើងនឹងបន្តបែបផែនយ៉ាងម៉េច នៅពេលដែលកំពុងតែជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ។ អ៊ីចឹងវិបត្តិនយោបាយ ត្រូវដោះ ត្រូវបង្ហាញគ្នាយ៉ាងម៉េច ដើម្បីឈានទៅរកការដោះនូវវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ជួញដូរ ដើម្បីរកចំណូលថវិកាជាតិ កសាងប្រទេស ហើយមាននិរន្តរភាព អាចចំណេញទាំងអស់គ្នា បានផលទាំងអស់គ្នា ផលទាំងជាតិ ផលទាំងប្រជាពលរដ្ឋ ផលទាំងទ្វេភាគី រវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក ។ នេះគឺខ្ញុំចង់បង្ហាញថា វិបត្តិដែលយើងត្រូវដោះស្រាយ “ ។

លោកមាជ សុវណ្ណារ៉ា បានមានប្រសាសន៍បន្តថា “ ហើយជុំវិញបញ្ហាផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេសកម្ពុជា បើយើងនិយាយពីវិបត្តិនយោបាយ យើងនិយាយអំពិការរិះគន់ ការថ្កោលទោស ការដាក់ទណ្ឌកម្ម ការរិះគន់បង្ហាញ ចង់ឃើញកម្ពុជាមានកំណែទម្រង់បែបណា ដើម្បីឲ្យស្របទៅតាមគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ។ អ៊ីចឹងយើងឃើញហើយ យើងឃើញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ យើងឃើញការថ្កោលទោស យើងឃើញការដាក់ទណ្ឌកម្ម យើងឃើញការកាត់បន្ថយអនុគ្រោះពន្ធពីសហភាពអឺរ៉ុប រហូតដល់សហរដ្ឋអាមេរិក គេព្យួរនូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP តាំងពី២០២០មក មកដល់ឥឡូវរយៈពេល៥ឆ្នាំ ។ អ៊ីចឹងអាទាំងអស់ហ្នឹងហើយ ដែលយើងត្រូវយកមកគូសវាស យកមកគិតគូរយ៉ាងម៉េច ជជែកចរចាឡបប៊ីយ៉ាងម៉េច ហើយថយម្នាក់១ជំហាន ចៀសវាងការដាក់សម្ពាធ ការដាក់លក្ខន្តិកៈបែបណារវាងប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ទៅនឹងប្រទេសដែលឲ្យជំនួយដោយមិនបាច់ភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌ ជំនួយឥតសំណងអីជាដើមហ្នឹង គឺថា ក្នុងនាមកម្ពុជា ឈរនៅលើគោលការណ៍នីតិរដ្ឋ ដែលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាធំ ដែលយើងបានអនុលោមពីសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ហើយមាននៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលល្អឥតខ្ចោះរបស់កម្ពុជាហ្នឹង តើយើងត្រូវធ្វើបែបផែនយ៉ាងម៉េច? ព្រោះប្រទេសដែលរកស៊ីជំនួញជួញដូរសេដ្ឋកិច្ចពាណិជ្ជកម្មជាមួយយើង ក៏ជាប្រទេសអតីតចុះហត្ថលេខី ដើម្បីឲ្យកម្ពុជាមានសន្តិភាព មានការបោះឆ្នោត មានសេរីពហុបក្ស សិទ្ធិធ្វើនយោបាយដោយពេញលេញ គ្មានការគាបសង្កត់ រវាងបក្សកាន់អំណាច និងបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល មិនថាបក្សប្រឆាំង បក្សជំទាស់ ត្រូវរកគោលចំណុចរួមណាចំណេញដល់ជាតិ ចំណេញដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ នៅពេលដែលយើងជួបវិបត្តិនយោបាយ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច តើយើងនៅបន្តហែកហួរគ្នា យកឈ្នះចាញ់គ្នាបែបកម្ទេចជាតិ បែបកម្ទេចប្រជារាស្រ្ត ដែលរងទុក្ខនូវកត្តាជីវភាព កត្តាបំណុល គឺថា យើងត្រូវដោះស្រាយជាបន្ទាន់ ដើម្បីតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រជារាស្រ្ត ព្រោះយើងធ្វើនយោបាយ ជាមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច មេបក្សដឹកនាំបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល ធ្វើដើម្បីជាតិ ដើម្បីប្រជារាស្រ្ត ប៉ុន្តែនៅពេលដែលប្រទេសមានវិបត្តិ តើយើងត្រូវបង្ហាញនូវគោលនយោបាយ នូវគោលដៅ នូវបេសកកម្ម នូវទស្សនវិស័យ ទស្សនទានបែបណា ដើម្បីស្ដារខឿនសេដ្ឋកិច្ច ស្ដារនូវអ្វីជាផលប្រយោជន៍ ។ ឧទាហរណ៍ថា គេគាបសង្កត់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច គេដាក់ទណ្ឌកម្ម គេផ្ដាច់អនុគ្រោះពន្ធ ឬក៏គេដំឡើងពន្ធ ធ្វើឲ្យយើងរកស៊ីទៅ វាអត់ចំណេញ វាខាត វាអីទៅ វាបាត់ការងាររបស់ប្រជាកសិករ បាត់ការងាររបស់កម្មករ ដែលធ្វើនៅតាមរោងចក្រ ធ្វើស្រែ ធ្វើចម្ការ សិប្បកម្មផ្សេងៗតាមរោងចក្រ ឧស្សាហកម្មអីទាំងអស់ហ្នឹងហើយ ដែលធ្វើឲ្យជាតិខាត ជាពិសេសគឺរាស្រ្តហ្នឹង បន្តជំពាក់បំណុលគេ យើងគិតថា រោងចក្រកាត់ដេរមួយ មានប្រជាកសិករ មានកម្មករ ពលករជាកូនកសិករហ្នឹង គឺថា ទៅដល់ជាង១លាននាក់ ហើយវាស្មើនឹងជាង៣លានគ្រួសារ តើយើងជួបនូវវិបត្តិយ៉ាងម៉េច? គ្រាន់តែយើងកាត់អនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% យើងបាត់ការងារធ្វើរាប់សែននាក់ ហើយយើងបាត់ចំណូលថវិកាជាតិ យើងបាត់កត្តាជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋអស់ហ្នឹងនៅក្នុង១ឆ្នាំ ជាង១ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក “ ។

លោកមាជ សុវណ្ណារ៉ា បានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “ អានេះជាការគិតគូរឡើងវិញ ទាំងរដ្ឋាភិបាលបក្សកាន់អំណាច ទាំងបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល ត្រូវធ្វើជជែកយ៉ាងម៉េច ដើម្បីជួយគ្នា យើងកុំជាន់គ្នា ព្រោះពេលនេះ ជាតិលិចលង់ ប្រជាពលរដ្ឋរងទុក្ខវេទនាដោយសារតែបំណុល ដោយសារតែកត្តាជីវភាពរស់នៅ ហើយអត់ការងារធ្វើ អានេះជាបញ្ហា ទំនិញក៏ឡើងថ្លៃ បំណុលកាន់តែវ័ណ្ឌក នៅតាមធនាគារ មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ កូនរៀនសូត្រ ជំងឺតម្កាត់ ទៅពេទ្យ ទៅអី នៅរឿងជាច្រើន ដែលកម្ពុជាត្រូវដោះស្រាយក្នុងជាអ្នកនយោបាយទាំងអស់គ្នា កុំប្រកាន់ជាន់ឈ្លីគ្នា បក្សកាន់អំណាច ការសិក្សាគ្នាទៅបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល ខ្ញុំថា ជាពេលដែលខ្មែរត្រូវយកបញ្ញា យកការកែច្នៃ ភាពឆ្លាតវៃ មកជជែកឲ្យគ្នា ដាក់គោលនយោបាយបង្ហាញគ្នា បក្សជំនាន់ថ្មី នឹងមានគោលនយោបាយដែលអាចដោះបាន ហើយផ្ញើទៅរដ្ឋាភិបាល តាមអ្វីដែលយើងមានសមត្ថភាពចង្អុលបង្ហាញ រិះគន់ស្ថាបនា ប៉ុន្តែពេលនេះជាតិនឹងលិចលង់ទៅថ្ងៃមុខ តើយើងត្រូវធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីស្ដារជីវភាពឲ្យងាកចេញពីបំណុល អ្នកណាក៏ជំពាក់បំណុល ប៉ុន្តែកុំឲ្យបំណុលវ័ណ្ឌកហើយសេដ្ឋកិច្ចដុនដាប សេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ ធ្វើឲ្យបាត់បង់ការងារ ធ្វើឲ្យគ្មានទីផ្សារ ផលិតផលធ្វើបាន ត្រូវរាំងស្ទះដោយគ្មានអ្នកទិញ ហើយតម្លៃថោកអីជាដើម ។ អាហ្នឹងហើយជាបញ្ហាត្រូវដោះរវាងបក្សកាន់អំណាច និងក្រៅរដ្ឋាភិបាល រកគន្លឹះណាដើម្បីដោះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ។ មុននឹងដោះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច គឺដោះវិបត្តិនយោបាយផ្ទៃក្នុងជាតិឯងសិន កុំបង្កើតសត្រូវបងប្អូនឯង ហើយបាត់ទំនុកចិត្តគ្នា មានតែការសងសឹក គឺថា មិនមែនជារឿងល្អទេ គឺយើងរកចំណុចដោះស្រាយដើម្បីបញ្ហាជាតិ យកជាតិដាក់ពីលើក្បាល បើយើងទូលធ្ងន់ យើងរែក បើយើងរែកវាពិបាកពេក យើងចុកស្មាពេក យើងនាំគ្នាជួយកណ្ដៀតបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងម៉េច បើថាយើងហោះមិនបាន យើងរត់ រត់មិនបាន យើងដើរ ដើរមិនបាន យើងលូន លូនមិនបាន យើងវារ ។ អានេះជាបញ្ហាដែលត្រូវដោះ ព្រោះជាតិគ្រោះថ្នាក់ ប្រជារាស្រ្តរងទុក្ខលំបាក…” ។

ជុំវិញបញ្ហានេះ “នគរធំ” មិនអាចទាក់ទងសុំការឆ្លើយតបពីលោកប៉ែន បូណា អ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានទេ កាលពីម្សិលមិញ ។

ទោះយ៉ាងណា លោកសុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ “នគរធំ” នៅថ្ងៃទី០៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ថា ទាំងរាជរដ្ឋាភិបាល ទាំងគណបក្សកាន់អំណាច តែងតែងគិតគូរអំពីជោគវាសនារបស់កម្មករ ពលករយើងនៅក្រៅប្រទេស ក៏ដូចក្នុងប្រទេស ក៏ប៉ុន្តែក្នុងនាមជាប្រទេសដែលទន់ខ្សោយ ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចអន់ថយ យើងមិនអាចធ្វើអីកើតជាមួយនឹងមហាអំណាចបានទេ ។

លោកសុខ ឥសាន បានមានប្រសាសន៍ថា “ ការវិវត្តន៍ប្រែប្រួលនៃការដំឡើងពន្ធរបស់លោកត្រាំ នេះ មិនមែនពាក់ព័ន្ធនឹងការដឹកនាំគ្រប់គ្រងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ ដែលផលវិបាកវាចេញទៅយ៉ាងណា អាហ្នឹងប្រភពដើមវាមកពីការដំឡើងពន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក មិនមែនចេញពីការដឹកនាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ ។ ចំពោះកម្មករ ការគិតគូរ ការព្រួយបារម្ភ ចេះតែគិតហើយ ទាំងរាជរដ្ឋាភិបាល ទាំងគណបក្សកាន់អំណាច តែងតែងគិតគូរអំពីជោគវាសនារបស់កម្មករ ពលករយើងនៅក្រៅប្រទេស ក៏ដូចក្នុងប្រទេស ក៏ប៉ុន្តែក្នុងនាមជាប្រទេសដែលទន់ខ្សោយ ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចអន់ថយ អាហ្នឹងយើងធ្វើម៉េចជាមួយនឹងមហាអំណាច? យើងមិនអាចធ្វើអីកើតទេ ហើយយើងកត់សម្គាល់ឃើញថា គ្រាន់តែពួកម៉ាកគាត់ ដូចជាកាណាដា ដូចជាម៉ិកស៊ិក ដូចជាសហភាពអឺរ៉ុបអី អាហ្នឹងក៏មិនអាចមានវិធានការណាតទល់ជាមួយនឹងលោកត្រាំ បានដែរ ពេលនេះ ។ អាហ្នឹងយើងបណ្ដែតបណ្ដោយទៅតាមផលវិបាកដែលកើតឡើងជាក់ស្ដែង យើងមិនអាចនិយាយទុកមុនបានទេ “ ។

ដោយឡែក លោក ខាសី បារណែតត៍ (Casey Barnett) ប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំនៅកម្ពុជា បានព្រមានថា ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនដោះស្រាយបញ្ហាពន្ធ៤៩% ដែលលោកដូណាល់ ត្រាំ ប្រធានាធិបតីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់មកលើកម្ពុជា ឱ្យបានហ្មត់ចត់នៅ​សប្តាហ៍នេះទេ នោះ​កម្ពុជានឹង​បំផ្លាញ​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្លួនឯង ហើយនឹងបង្កើត​ឲ្យ​មាន​វិបត្តិ​សេដ្ឋកិច្ច​យ៉ាង​ជ្រៅ ជាមួយការបាត់បង់​ការងារ​រាប់​សែន​នាក់ និងអាចអស្ថិរភាព​សង្គមទៅនឹងលំហូរ​ចេញ​មូលធន​យ៉ាង​ឆាប់រហ័ស ។

ប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា រូបនេះបានសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជានាំចូលទំនិញពីសហរដ្ឋអាមេរិកត្រឹមតែ350លានដុល្លារអាមេរិកតែប៉ុណ្ណោះ ។ ដូច្នេះវានឹងត្រូវចំណាយតិចតួចសម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យទំនិញទាំងអស់របស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកអាចនាំចូលទីផ្សារកម្ពុជាដោយគ្មានពន្ធ ហើយកម្ពុជាគួរតែផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណយ៉ាងឆាប់រហ័សដល់អាជីវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាម៉េរិកដូចជា Starlink ជាដើម ។

ជុំវិញករណីខាងលើនេះ អ្នកវិភាគផ្សេងទៀត បានលើកឡើងថា តាមរបាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយនិងរដ្ឋាករកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា ទំនិញសំខាន់ៗ ដែលកម្ពុជាបាននាំចេញច្រើនជាងគេ រួមមានៈ សម្លៀកបំពាក់ និងគ្រឿងបន្ទាប់បន្សំដែលធ្វើឡើងពីក្រណាត់, ផ្លែឈើ និងគ្រាប់ផ្លែឈើដែលអាចបរិភោគបាន, ម៉ាស៊ីន និងឧបករណ៍អគ្គិសនី, ស្បែកជើង, កៅស៊ូ និងផលិតផលធ្វើអំពីកៅស៊ូ រួមនិងទំនិញសំខាន់ៗផ្សេងទៀត ។

ចំពោះផលប៉ះពាល់ដែលអាចកើតមានដោយសារដំឡើងពន្ធ ៤៩% របស់លោកដូណាល់ ត្រាំ រួមមានៈ

-ការបាត់បង់ការប្រកួតប្រជែងៈ ទំនិញកម្ពុជា នឹងមានតម្លៃថ្លៃជាងមុន នៅលើទីផ្សារអាមេរិក បើធៀបនឹងទំនិញពីប្រទេសដែលមិនជាប់ពន្ធខ្ពស់ ។

-ការថយចុះការនាំចេញៈ អ្នកបញ្ជាទិញនៅអាមេរិក អាចនឹងបង្វែរទៅរកអ្នកផ្គត់ផ្គង់ពីប្រទេសផ្សេង ជាពិសេសក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ដែលមានកម្មករ-កម្មការិនី រាប់សែននាក់ (ភាគច្រើនជាស្រី្ត) ។

 -កំណើនសេដ្ឋកិច្ចយឺតយ៉ាវៈ ដោយសារវិស័យនាំចេញជាចលករសំខាន់នៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ការធ្លាក់ចុះនៃវិស័យនេះ នឹងជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូល ។

-ប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពប្រជាជនៈ ការបាត់បង់ការងារ នឹងប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ដល់ប្រាក់ចំណូល និងជីវភាពរស់នៅរបស់កម្មករ និងគ្រួសាររបស់ពួកគេ ។

កន្លងមក មានការពិភាក្សាអំពីលទ្ធភាពដែលកម្ពុជា អាចបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ (GSP) ពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាការលើកលែងពន្ធសម្រាប់ទំនិញមួយចំនួន ។ ការបាត់បង់ GSP ក៏នឹងធ្វើឲ្យទំនិញកម្ពុជាមួយចំនួន ត្រូវជាប់ពន្ធធម្មតារបស់អាមេរិក ដែលនឹងធ្វើឲ្យថ្លៃដើមកើនឡើងផងដែរ ៕