ដោយ អាចារ្យថាំ
មានអ្នកនយោបាយខ្លះ ថ្នាក់បណ្ឌិត ប៉ុន្តែគាត់មិនយល់ស្របទៅនឹងការ “ប្រៀបធៀបមនុស្សដូចសត្វ” ដោយលើកឡើង ថា ជាការប្រមាថ អសីលធម៌ ខ្វះការអប់រំទៅវិញ។ តាមពិត កវីនិពន្ធ បុរាណាចារ្យខ្មែរ បានតែងនិពន្ធអក្សរសិល្ប៍ សម្រាប់ ដាស់តឿនក្រើនរំព្ញកកូនចៅ សុទ្ធតែប្រើតួអង្គសត្វ តំណាងឱ្យមនុស្សគ្រប់ប្រភេទ ប៉ុន្តែលោកបណ្ឌិតយើង បែរជាលើកឡើង ថា ការប្រៀបធៀបមនុស្សទៅនឹងសត្វ ជារឿងអសីលធម៌ទៅវិញ ដែល “នគរធំ” ក្តាប់បាន ក៏លើកមកធ្វើប្រធានបទ បរិយាយថ្ងៃនេះ….។
នៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍បុរាណ ដូចជារឿង “សុភាទន្សាយ, ខ្លា ចាញ់ប្រាជ្ញាគីង្គក់, ក្រពើ ចាញ់បោកស្វា” ជាដើម កវីបុរាណ សរសេរពីសត្វសុទ្ធ ប៉ុន្តែលោកចង់ប្រៀបធៀបទៅនឹងមនុស្ស។ តាមពិតមនុស្ស ឬ “សត្វមនុស្ស” គឺជាប្រភេទសត្វជាន់ខ្ពស់ ហួសពី “សត្វនរក, សត្វតិរច្ឆាន” ព្រោះមានបញ្ញាសម្រាប់ពិចារណា ទ្រោលបំភ្លឺផ្លូវ ផ្ទុយពីតិរច្ឆាន អត់បញ្ញា តែវាធ្វើអ្វីៗទៅ តាមសភាវគតិ ឬតម្រាយធម្មជាតិតាក់តែងមក ដូចសត្វចាបចេះធ្វើសម្បុក ឃ្មុំចេះក្រេបលម្អងផ្កា ជាដើម។
ចរិតមនុស្ស មាន ៦យ៉ាង គឺ “១. រាគចរិត (ចូលចិត្តរបស់ស្អាតៗបែបរាគៈ) ២. ទោសចរិត (ឆាប់ខឹងឆេវឆាវ) ៣. មោហចរិត (វង្វេងល្ងិតល្ងង់) ៤. វិតក្កចរិត (ចូលចិត្តត្រិះរិះច្រើន) ៥. សទ្ធាចរិត (ចូលចិត្តធ្វើបុណ្យកុសល) ៦. ពុទ្ធិចរិត (ស្រលាញ់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ)” ដើម្បីឱ្យស្របទៅតាមចរិតទាំង ៦នេះ កវីបុរាណាចារ្យខ្មែរ ចាំបាច់ត្រូវតែសរសេរវណ្ណកម្ម របស់លោក ដោយយកសត្វប្រៀបធៀបនឹងមនុស្ស ក្នុងនោះមាន ៖
“ទន្សាយ” (តំណាងចៅក្រមយុត្តិធម៌) “គោ, ត្មាត” (តំណាងចៅក្រមលម្អៀងអគតិ) “ក្រពើ” (តំណាងមនុស្សរមិល គុណ) “ខ្លា” (តំណាងមនុស្សកាចសាហាវ) “តោ“ (តំណាងមនុស្សអាងអំណាច ជិះជាន់គេ) “ដំរី” (តំណាងមនុស្សធំខ្លាំង តែអត់ចេះពិចារណា) “ក្របី” (តំណាងមនុស្សពូកែទ្រាំ តែល្ងង់ខ្លៅ) “ខ្យង” (តំណាងមនុស្សតូចទាប តែឆ្លាត) “រៃ” (តំណាង មនុស្សខ្ជិលច្រអូស) “ស្រមោច” (តំណាងមនុស្សឧស្សាហ៍ព្យាយាម) “ស្វា” (តំណាងមនុស្សរប៉ិលរប៉ូច)៘
និយាយរួម អក្សរសិល្ប៍បុរាណ ផ្តល់អត្ថរូប អត្ថរស អត្ថន័យល្អណាស់ ព្រោះមានតួអង្គសត្វ ធ្វើសកម្មភាព សម្រាប់ មនុស្សពិចារណា អ្វីដែលខ្លួនវៀរចាក អ្វីដែលគួរយកជាគំរូ។ នៅក្នុងរឿងព្រះពុទ្ធសាសនា ឬជាតក ក៏មានតួអង្គសត្វដែរ ដូចរឿង “ខ្លា មេគោ និងកូនគោ” ដែលគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ខណៈដែលខ្លា ចាប់បានមេគោ បម្រុងហែកស៊ី ប៉ុន្តែមេគោ យំអង្វរ សុំទៅបំបៅកូនសិន សឹមវិលឱ្យខ្លាស៊ីវិញ។ កាន់ពាក្យសច្ចៈ ទៅបំបៅកូនចុះ វារង់ចាំស៊ី។ មេគានោះ ទៅបំបៅកូន និងផ្តាំផ្ញើកូនមុនលាទៅក្ស័យ ឯកូនគោ ធានាចូលខ្លួន ទៅឱ្យខ្លាស៊ី រួចបណ្តើរគ្នាទៅជួបខ្លា។ បានន័យថា មេគោមានធម៌សច្ចៈ (និយាយពិត) កូនគោ មានធម៌កតញ្ញូ (ដឹងគុណ) ខ្លា មានធម៌ខន្តី (អត់ទ្រាំ) មិនស៊ីមេគោ និងកូនគោនោះទេ ក៏ក្តៅរំជួល ដល់ព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ មកយកសត្វទាំង៣ ឱ្យទៅនៅ ឋានសួគ៌ ប្តូរអត្តភាព ជាទេវបុត្រ ទេវធីតា។
ជាការផ្ទុយទៅវិញ អ្នកនយោបាយសម័យនេះ ភាគច្រើនសុទ្ធតែបណ្ឌិត បញ្ញវន្ត អត់យល់តម្លៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ “ប្រៀប ធៀបសត្វដូចមនុស្ស” នេះទេ ជាពិសេស មិនចង់ឱ្យគេថាគាត់ “ដូចក្របី” ជាដើម។ តាមពិតគាត់ក៏ធ្លាប់រិះគន់អ្នកកាសែត ខ្លះថា ជា “ដង្កូវស៊ីស្លឹកឈើ” ព្រោះតែអ្នកកាសែត ហ៊ានបកអាក្រាតពុតត្បុតអាក្រក់របស់គាត់។ ប៉ុន្តែបើអ្នកកាសែត រិះគន់ ស្រីស្នេហ៍របស់គាត់ថា “មេអំបៅរាត្រី” ធ្វើឱ្យគាត់ខឹងសម្បា តាមរករឿងដោយប្រការណាមួយមិនខានឡើយ។
សព្វថ្ងៃ អ្នកនយោបាយគ្រប់រូប តាំងពីថ្នាក់កំពូល ដល់ថ្នាក់ក្រោម មានភាគច្រើន យល់តម្លៃអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ ទោះជា គេប្រៀបធៀបគាត់ទៅនិង “ខ្លា ដំរី តោ ចចក កញ្ជ្រោង…” គាត់ញញឹកមទទួលយកការប្រៀបធៀបនោះ ដោយរីករាយ។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកនយោបាយមួយចំនួនតូច នៅពេលគេប្រៀបធៀបគាត់ទៅនឹង “ក្របី ល្ងង់ ឱ្យមនុស្សចាប់ទឹមអូសនង្គ័ល” ឬក៏មានគេប្រៀបធៀបថោ “ពេលសិង្ហតោដើរមក ក្របីព្រៃមានស្នែងស្រួចដែរ តែវាមិនព្រមឈរទល់គូទគ្នា ចាំតទល់នឹង ចង្កូមតោ បែរជាបែកហ្វូង”។
បើមានគេប្រៀបធៀបទៅនឹងក្របីស្រុក និងក្របីព្រៃ យ៉ាងនេះ អ្នកនយោបាយយើង “ខឹងហុយផ្សែងទ្រលោម” ជួន កាលក៏វាយបកទៅគេវិញថា “អាពួកដង្កូវ ឬអាស្វា អត់ចេះធ្វើសម្បុកដូចគ្រលេងគ្រលោង” ពោលគឺម៉ាំងទៅម៉ាំងមក មិន ចូលចិត្តឱ្យគេថាគាត់ដូចក្របី តែគាត់ពន្លះគេវិញថា ដង្កូវ ឬស្វា។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ការប្រៀបធៀបសត្វទៅនឹងមនុស្ស អាចធ្វើទៅបានសម្រាប់តែរាស្ត្រសាមញ្ញ ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែចំពោះ “អង្គព្រះមហាក្សត្រ ជាទីសក្ការៈ គ្មានជនណាល្មើសបានឡើយ” គឺមិនអាចប្រៀបធៀបព្រះមហាក្សត្រ ឬសក្ការបុគ្គល មាន សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ សម្តេចព្រះសង្ឃនាយក រាជាគណៈ ឋានានុក្រម បានជាដាច់ខាត។
បុគ្គលណាហ៊ានប្រៀបធៀបសក្ការបុគ្គល ឬបូជនីយបុគ្គល ដូចសត្វ នឹងរងពៀរវេរាធ្ងន់ណាស់ ដូចរឿងព្រះរាជបុត្រីស្តេច មួយអង្គ ស្អាតណាស់ ប៉ុន្តែជាអកុសល ព្រះនាងនោះមានខ្នងកំពឹស ឬគម ទោះជាព្រះបិតាប្រកាសរកពេទ្យហ្ម មកព្យាបាល យ៉ាងណា ក៏រាជបុត្រីដ៏បវរនោះ នៅតែដើរកោងៗដដែល។ សេចក្តីថា មូលហេតុកាលពី ៥០០ជាតិកន្លងទៅ ព្រះរាជបុត្រី នោះ កើតជាកូនសេដ្ឋី យកចង្ហាន់ទៅដាក់បាត្រភិក្ខុនីសង្ឃ ដោយសទ្ធាជ្រះថ្លា។ នៅពេលបានឃើញ ភិក្ខុនីចាស់មួយអង្គ និមន្ត បិណ្ឌបាតក្រោយគេ ដើរកោងៗ ព្រោះវ័យជរា សេដ្ឋីធីតានោះ ក៏ធ្វើត្រាប់តាម បណ្តាលឱ្យកើតពៀរវេរាកើតជាស្រីខ្នងគម ៥០០ជាតិទៅហើយ ប៉ុន្តែកុសលផលបុណ្យនៃការដាក់បាត្រ បានជួយយឹតយោងឱ្យនាងកើតជាកូនសេដ្ឋី កូនស្តេច គ្រប់ៗជាតិ អត់ដែលស្គាល់ភាពក្រីក្រ។
ដូច្នេះ “ការប្រៀបធៀបមនុស្សដូចសត្វ” សម្រាប់តែប្រើក្នុងអក្សរសិល្ប៍ ឬអ្នកនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ ជូនកាលវិចិត្រករ ខ្លះ អាចគូររូបត្លុកតំណាងឱ្យអ្នក នយោបាយក៏បាន ប៉ុន្តែកុំឱ្យចូលក្នុងបទប្រមាថ នឹងរងបាបកម្មធ្ងន់ណាស់ ដូចករណីរាជបុត្រី មានខ្នងគម គ្រាន់តែធ្វើត្រាប់ភិក្ខុនី។ ការរីកចម្រើនបច្ចេកវិទ្យា ឃើញបុគ្គលខ្លះ ទៅជាឈានហួសអក្សរសិល្ប៍ ហ៊ានកាត់ តក្បាលថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស ឬអ្នកនយោបាយកំពូល ទៅជាខ្លួនឆ្កែ ក្បាលមនុស្ស ចូលបទប្រមាថធ្ងន់ណាស់។ បើយោងតាម ជំនឿក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា អ្នកកាត់តរូបភាពនោះ អាចនឹងធ្លាក់នរក ឬទៅកើតជាប្រេត “ខ្លួនឆ្កែ ក្បាលមនុស្ស” ខាំគ្នាឯង ហែកសាច់ស៊ីមិនខានឡើយ។ ការប្រៀបធៀបជាលក្ខណៈអក្សរសិល្ប៍ តែបើបំពានសិទ្ធិមនុស្សហួសហេតុបែបនេះ នឹងក្លាយ ទៅជា “បាបកម្ម” ទៅវិញទេ។ ការជេរអ្នកនយោបាយ ដោយពាក្យសម្តីអសុរោះ អសីលធម៌ ដូចជេរថា “អាឆ្កែ អង្គែស៊ី, អាជន្លេនស៊ីដី, អាមាន់កម្រៀវ…” ក៏ជាបាបកម្មចៀសមិនផុតឡើយ អាចនឹងជះមកលើខ្លួនវិញ ដូច “បាចអង្កាមច្រោស ខ្យល់” ប៉ុន្តែបើត្រឹមប្រៀបធៀបស្រាលៗ ក្នុងន័យដាស់តឿនក្រើនរំព្ញកដូចចម្រៀងថា “ក្របីស៊ីស្រូវ បងមិនសូវហ៊ានដេញ ក្របីដើរចេញ បងដេញឱ្យស្រីមើល” អត់មានពៀរអីទេ ព្រោះចម្រៀងប្រៀបធៀបនេះ ចង់អប់រំមនុស្សឱ្យកែខ្លួន។ សរុបទៅ “ប្រៀបធៀបមនុស្សដូចសត្វ” គ្រាន់តែជាសំណូមពររបស់ “នគរធំ” ចង់ឱ្យអ្នកនយោបាយខ្លះ ចេះអត់ធ្មត់ បើ សិនជាមានគេថាគាត់ដូចក្របី។ ម៉្យាងទៀត ចង់ឱ្យបញ្ចៀសការកាត់ត ការជេរប្រមាថគ្នា អាឆ្កែ, អាឆ្មា, អាស្វា, ដែលនាំ ឱ្យមានពៀរវេរា។ ចង់បង្ហាញថា ការរិះគន់ប៉ះពាល់ដល់សក្ការបុគ្គល ក៏ផ្តល់ផលវិបាកធ្ងន់ដែរ សម្រាប់ជាតិនេះ និងជាតិ ក្រោយ។ ហេតុនេះមានតែការពិចារណាឱ្យឃើញហេតុនិងផល ទើបករណីយកសត្វ មកប្រៀបធៀបមនុស្ស មានការរីក-ចម្រើន ឬការកែប្រែ មិនធ្លាក់ចូលដល់អសីលធម៌សង្គម”៕